LAN THẠCH HỘC

Từ xưa, Thạch hộc đã được người dân xem là một loài cây rất quý. Là cây đứng số 1 trong số 9 đại diện tiên thảo (tức là 9 cây thuốc quý nhất) giúp tăng cường sức khỏe. Thạch hộc là vị thuốc đa công dụng. Cây thạch hộc có tác dụng bổ khí huyết, mạnh gân xương, bổ thận,…

NGUỒN GỐC VÀ
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN

Lan Thạch Hộc có nguồn gốc từ một số vùng của Trung Quốc bao gồm Quý Châu, An Huy, Đài Loan, Hồ Bắc, Hải Nam, Quảng Tây. Loài thảo dược này phát triển chủ yếu trong môi trường ấm, ẩm ướt và khu vực có độ ẩm cao. Phân bố rải rác khắp các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, Lan Thạch Hộc thường được tìm thấy ở nhiều nước thuộc châu Á như Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Thái Lan, Ấn Độ, Myanma… Ở Việt Nam, Lan Thạch Học có ở các tỉnh miền núi phía bắc, từ Nghệ An trở ra. Ở miền nam, cây thường mọc ở một số vùng núi cao từ 1000m trở lên.

LOÀI THUỐC QUÝ
TỪ THIÊN NHIÊN

Thạch Hộc có vị hơi ngọt, mặn, tính hươi lạnh, vào ba kinh phế, thận, vị, có tác dụng bổ âm, thanh nhiệt, ích vị, sinh tân dịch, chỉ khát, giúp tiêu hóa. Thạch Hộc được dùng chữa bệnh sốt nóng, khô cổ, ho, đau họng, khát nước thuộc chứng âm hư, nóng trong, chữa đau lưng và chân tay nhức mỏi, làm thuốc bổ ngũ tạng, chữa hư lao, ra mồ hôi trộm, nam giới thiểu năng sinh dục, di tinh, đau dạ dày ợ chua, sau khỏi bệnh bị hư nhược, gầy yếu, kém ăn.

Trong Y học cổ truyền Trung Quốc, Thạch Hộc được coi là có tác dụng giúp ích cho dạ dạu, làm tăng tiết dịch, dưỡng âm, trừ nhiệt, thuốc bổ và tăng sức lực toàn thân, chữa liệt dương, khát nước do âm hư hoặc suy giảm dịch cơ thể, ăn không ngon, buồn nôn, suy nhược cơ thể sau khi bệnh nặng, thị lực giảm.

Ngoài ra, hàng loạt nghiên cứu khoa học đã chỉ ra chất Dendrobium nobile trong Lan Thạch Hộc mang lại nhiều tác dụng tích cực trong việc chống lão hóa, chữa trị bệnh tiểu đường, cũng như đeièu trị các triệu chứng thoái hóa thần kinh. Tác dụng chữa bệnh đáng chú ý của Lan Thạch Hộc đã được hỗ trợ bởi các thử nghiệm lâm sàng, thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và được sử dụng để phát triển các loại thuốc mới.

HIỂU THÊM VỀ LAN THẠCH HỘC

PHÂN LOẠI

  • HỌ Bi (Cucurbitaceae)
  • LOÀI Momordica cochinchinesis (Lour.) Spreng

HÌNH THÁI THỰC VẬT

Thân

Thân của cây được chia thành nhiều đốt, màu vàng nhạt, trên thân có nhiều rãnh dọc chạy dài.

Hoa

Hoa thạch hộc có màu trắng pha hồng nhạt hoặc có màu vàng, hoa mọc thành chùm. Khi hoa nở thì lá rụng hết. Lá cây có hình bẹ và ngắn.

Quả

Quả hình thoi, hơi dài.

PHÂN BỐ, SINH THÁI

Phân bố

Chi Dendrobium là một chi lớn. Phân bố rải rác khắp các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt tập trung từ Đông Á đến Đông Nam Á và Nam Á. Thạch hộc phân bố rộng rãi ở nhiều nước thuộc châu Á như Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Thái Lan, Ấn Độ, Myanma… Ở Việt Nam, thạch hộc có ở các tỉnh miền núi phía bắc từ Nghệ An trở ra. Ở miền nam, cây thường mọc ở một số vùng núi cao từ 1000m trở lên.

Sinh thái

Thạch hộc thường mọc bám (phụ sinh) trên thân các cây gỗ hoặc trên đá ở các loại hình rừng kín và rừng cây lá rộng ẩm trên núi đá vôi. Cây đặc biệt ưa ẩm và chịu bóng, sinh trưởng phát triển tốt ở những vùng núi có nhiệt độ trung bình từ 15 đến 22 độ C. Về mùa đông, cây có thể chịu được nhiệt độ dưới 0 độ C. Tuy nhiên, khi đưa thạch hộc về trồng xung quanh những tình ở Hà Nội, có nhiệt độ trên 22 độ C, cây vẫn sinh trưởng và phát triển bình thường. Hàng năm, sau khi có hoa, vào khoảng tháng 4-5, cây thường mọc lên nhiều chồi thân. Loài chồi này sinh trưởng, phát triển nhanh trong mùa xuân hè, đến mùa xuân năm sau thường có hoa. Cá biệt có một số chồi ra muộn vào mùa hè thu, đầu năm sau vẫn chưa thấy ra hoa. Đặc biệt khi cây có hoa vẫn còn lá xanh. Sự rụng lá hàng loạt chỉ xảy ra trên những nhánh đã ra hoa. Những nhánh này không còn khả năng ra hoa tiếp lần thứ 2

BỘ PHẬN DÙNG

Thân, loại bỏ gốc rễ, lá, rửa sạch đất cát, đem đồ qua hơi nước rồi phơi hay sấy khô.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Alkaloid, saponin

Thạch hộc chứa alkaloid sesquiterpin, dendrobin, nobilin, dendroxin, dendramin, dendrin, 8-hydroxydendroxiin, 3-hydroxy – 2- oxodendrobin, 6- hydroxydendroxin.

Hàm lượng dendrobin ở cây trồng là 0.58% 9owê thân và 0.6% ở lá và 0.08% ở rễ.

Thạch hộc còn có một số loại alkaloid bậc 4 như N-methyldendrobinium iodid, N-isopentenyl dendrobinium bromid, dendrobin N-oxyd, N-isopentenyl – 6 – hydroxydendroinium clorid.

Định lượng cao Thạch hộc nuôi cấy mô có 3.22% alkaloid và 15.61% saponin. Cao Thạch hộc tự nhiên có 2.6% alkaloid và 11.1% saponin.

CÁC NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC TIẾN HÀNH
NGHIÊN CỨU TRÊN ĐỘNG VẬT

  • Tác dụng chống lão hóa, sử dụng trong các bệnh lý thoái hóa thần kinh

    Alzhemer: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng Dendrobium nobile Lindl. Alkaloids, có thể hạ sốt, giảm đau, giảm viêm và cải thiện tổn thương dây thần kinh gây ra bởi lipopolysaccharides (LPS) (Yang và cộng sự, 2014), cũng như giảm sự chết rụng tế bào thần kinh, phosphoryl hóa quá mức protein tau và lắng động AB trong não chuột (Li và cộng sự, 2011). Ngoài ra, nghiên cứu khác còn chỉ ra rằng Dendrobium nobile có thể làm giảm tổn thương sợi trục. Điều trị bằng Dendrobium nobile có thể làm giảm mức Ca2 + nội bào trong ống nghiệm, tăng hoạt động tế bào thần kinh vỏ não ở chuột bị thiếu oxy và glucose, chấn thương tái tưới máu, và giảm quá trình apoptosí. DNLA có tác động đến bệnh Alzheimer theo một số cách. (1) chủ yếu làm suy giảm các bào quan và protein lão hóa xảy ra liên tục trong các tế bào thần kinh, điều này rất quan trọng đối với sự tồn tại của các tế bào thần kinh. Parkinson: Trong mô hình chuột mắc parkinson, được cho sử dụng liên tục thạch hộc (20mg/ kg) trong 7 ngày đã cải thiện đáng kể sự mất tế bào thần kinh do 6-OHDA gây ra ở não giữa. Ngoài ra, việc nuôi cấy tế bào thần kinh đệm tế bào chính của chuột đã được sử dụng để khám phá các cơ chế bảo vệ thần kinh DA liên quan đến thạch hộc. Các nghiên cứu về nuôi cấy tế bào thần kinh-đệm cho thấy rằng tác dụng bảo vệ thần kinh của thạch hộc (2.5ng/ ml) thông qua cơ chế ức chế giải phóng các cytokine tiền viêm. Kết hợp lại với nhau, thạch hộc có tác dụng bảo vệ thần kinh đối với sự thoái hóa tế bào thần kinh do 6-OHDA gây ra bằng cách ức chế có chọn lọc việc sản xuất các yếu tốc tiền viêm và có thể là một hợp chất tiềm năng để điều trị Parkinson
  • Tác dụng trên bệnh tiểu đường

    Nghiên cứu đã chỉ ra rằng kết hợp thạch hộc (15g) và Astragalus membranaceus (Fish) Bge (20g), Schisandra chinensis (Turcz.) (8g), Salvia miltiorrhiza Bge (15g), Puerariae Lobatae Radix (15g), Rehmannia glutinosa (Gaetn.) Libosch, ex Fisch. et Mey. (15g) giúp cải thiện đáng kể hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn triệu chứng lâm sàng và dấu hiệu của bệnh nhân đái tháo đường týp 2, chẳng hạn như khô, nóng, khát, ù tai, suy nhược, nóng và đổ mồ hôi ban đêm. Thử nghiệm trên mô hình chuột mắc bệnh tiểu đường được báo cáo được điều trị bằng thạch hộc, mức độ biểu hiện gen ở chuột mắc bệnh tiểu đường có xu hướng bình thường.
  • Khác

    Tác dụng chống viêm: Các hợp chất hoạt động chính được tìm thấy trong các loài Dendrobium là phenanthrenes, alkaloids, flavonoid, phenylpropanoids và lignans. Một số hợp chất, chẳng hạn như loddigesiinol A, (S)-5-metoxy-2,4,7,9-tetrahydroxy-9,10-dihydroxy-4-methoxy-phenanthrene 2-O-β -D-glucopyranoiside, (9R) -1,2,5,9-tetrahydroxy-9,10-dihydrophenanthrene 5-O-β-D-glucopyranoside, (+) – homocrepidene A và vicenin 2, có các hoạt động chống viêm đáng kể và ức chế sản xuất nitric oxide (NO) với IC50 giá trị nhỏ hơn 5µM.

    Nghiên cứu khác: Dendrobin có tác dụng giảm đau và hạ nhiệt nhẹ, gây tăng đường máu ở mức độ vừa, làm giảm hoạt động của tim với liều lán, giảm huyết áp, ức chế hô hấp, ức chế nhu cầu ruột thỏ cô lập, và gây co bóp tử cung cô lập chuột lang. Phenanthreu có tác dụng độc hại tố bào đối với các dòng tế bào carcinom phổi người, ung thư tuyến buồng trứng, và bệnh bạch cầu tiền tủy bào người. Một trong hai phenanthren này có hoạt tính chống khối u, làm tăng…

TÍNH VỊ, CÔNG NĂNG

Thạch Hộc có vị hơi ngọt, mặn, tính hơi lạnh, vào ba kinh phế, thận, vị, có tách dụng bổ âm, thanh nhiệt, ích vị, sinh tân dịch, chỉ khát, giúp tiêu hóa.

CÔNG DỤNG

Thạch Hộc có vị hơi ngọt, mặn, tính hươi lạnh, vào ba kinh phế, thận, vị, có tác dụng bổ âm, thanh nhiệt, ích vị, sinh tân dịch, chỉ khát, giúp tiêu hóa. Thạch Hộc được dùng chữa bệnh sốt nóng, khô cổ, ho, đau họng, khát nước thuộc chứng âm hư, nóng trong, chữa đau lưng và chân tay nhức mỏi, làm thuốc bổ ngũ tạng, chữa hư lao, ra mồ hôi trộm, nam giới thiểu năng sinh dục, di tinh, đau dạ dày ợ chua, sau khỏi bệnh bị hư nhược, gầy yếu, kém ăn.

Trong Y học cổ truyền Trung Quốc, Thạch Hộc được coi là có tác dụng giúp ích cho dạ dạu, làm tăng tiết dịch, dưỡng âm, trừ nhiệt, thuốc bổ và tăng sức lực toàn thân, chữa liệt dương, khát nước do âm hư hoặc suy giảm dịch cơ thể, ăn không ngon, buồn nôn, suy nhược cơ thể sau khi bệnh nặng, thị lực giảm.

Ngoài ra, hàng loạt nghiên cứu khoa học đã chỉ ra chất Dendrobium nobile trong Lan Thạch Hộc mang lại nhiều tác dụng tích cực trong việc chống lão hóa, chữa trị bệnh tiểu đường, cũng như đeièu trị các triệu chứng thoái hóa thần kinh. Tác dụng chữa bệnh đáng chú ý của Lan Thạch Hộc đã được hỗ trợ bởi các thử nghiệm lâm sàng, thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và được sử dụng để phát triển các loại thuốc mới.